A do ta rregullonin protokollet, shëndetësinë?

Dihet tashmë që për shkak të korrupsionit të lartë, publiku shqiptar ka humbur besimin në institucionet dhe në punonjësit e shëndetësisë. Për mendimin tim, kjo është humbja më e madhe në shërbimin shëndetësor shqiptar. Procesi mjekues është vështirë të kryhet pa besimin reciprok midis të sëmurëve dhe shëronjësve. Pikërisht, për këtë arsye, reforma duhet të fillonte me reformimin e këtyre marrëdhënieve. Kjo do të thotë që mjekët dhe personeli tjetër shëndetësor, tani, duhet të nxiten të mendojnë dhe të veprojnë ndryshe nga më parë.

Për të shkruar këtë artikull më nguci një prononcim i Ministrit të Shëndetësisë, i cili tha tekstualisht: “Mungesa e protokolleve korrekte e shkencore të mjekimit dhe procedurave standarde të punës në spitalet tona, ndikojnë duke rritur ndjeshëm keqpërdorimin  dhe abuzimin në barna dhe materiale mjekësore”.

A do ta rregullonin protokollet shëndetësinë e mjeruar shqiptare? Kundër kësaj praktike diagnostikimi e mjekimi sipas algoritmeve, pra protokolleve, në datën  21 Prill 2012, kam shkruar artikullin “Reforma në shëndetësi është me kosto të lartë humane”. Në këtë artikull kritikoja qeverinë e Partisë Demokratike, që në qendër të reformës së saj për shëndetësinë kishte vënë, pikërisht, këtë parim, që sipas shumë studimeve,  është me shumë të meta.

Partia Socialiste, midis shumë gjërave të tjera, u votua nga populli edhe për të kryer reformën shëndetësore, pra për të vendosur sistem shëndetësor universal dhe të barabartë. Përmirësimi i punës në mjekësinë shqiptare, kërkon të kryhen ndryshime të mëdha në filozofi, në psikologji dhe në praktikë. Por që të realizohen këto ndryshime, duhen rrugë të reja e jo duke përdorur të vjetrat. Parimi i Qeverisë Demokratike, që në qendër të shëndetësisë së sigurimeve vinte mjekimin sipas protokolleve, në këtë pikë, nuk ka asnjë ndryshim, nga ajo që kërkohet sot nga drejtuesit socialistë.

Më duhet të  them se,  mjekimi sipas protokolleve, në të vërtetë, është iniciuar e përkrahur nga burokratët e kompanive të sigurimeve shëndetësore. Përmes protokolleve ata bëjnë planifikimi “per capita”, ndajnë pjesën e tyre të luanit dhe ajo që mbetet nga fondet e shëndetësisë, përdoret për të sëmurët. Por, e keqja nuk mbaron këtu. Mjekimi sipas protokolleve ka edhe shumë të meta të tjera:

1. Ai nuk merr parasysh veçoritë dhe nevojat e të sëmurëve. Të sëmurët janë individë me specifikat e tyre biologjike, fiziologjike, psikologjike dhe edukimi, ashtu janë edhe sëmundjet e tyre. Ata, kurrsesi, nuk mund të trajtohen të gjithë në të njëjtën mënyrë. Mirë ata që kanë një sëmundje, po të sëmurët me shumë sëmundje, sipas cilit protokoll do të mjekohen?.

2. Mjekimi me protokolle nuk respekton dijet dhe eksperiencën e mjekëve. Ai mpin mendimin dhe nuk u lihet atyre hapësirë për të treguar dijet dhe shkathtësitë që kanë fituar.

3. Mjekimi me protokolle, nuk lejon të dallohen cilët mjekë janë më të mirët e më të përkushtuarit, gjë që është me shumë rëndësi në punën në mjekësi.

4. Mjekimi me protokolle nuk është kompatibël me sistemit shëndetësor universal dhe të barabartë, që kërkon punonjës shëndetësie të ndërgjegjshëm, të ditur dhe nikoqirë. Ai kërkon që mjekët të jenë të lirë e të mos mjekojnë “për të qenë brenda”, nga frika e litigimit. Kërkon mjekë, që me vullnet të plotë dëshirojnë të vënë në shërbim të të sëmurit dijet dhe eksperiencën e tyre. Kërkon punonjës shëndetësie,  që nuk nxiten nga incentiva financiare, por nga gara për t’u shërbyer sa më mirë të sëmurëve.

Mjekimi me protokolle nuk është as ekonomik. Ai nxit mjekimin “për të qenë brenda”, ose siç quhet ndryshe, mjekësinë defensive. Kjo do të thotë të harxhohen mjete dhe para, edhe atëherë kur nuk duhet,vetëm, që doktori të jetë i sigurtë se nuk do ta gjejë gjë.

Për ta bërë më të qartë, le të supozojmë një rast, nga ato që ndodhin çdo ditë në institucionet shëndetësore:

Në urgjencën e spitalit ose në poliklinikë, vjen një i sëmurë me dhimbje të fortë migrenoze. Doktori e ekzaminoi këtë pacient dhe në ekzaminimin fizik, neurologjik dhe në fundus oculi nuk gjeti asgjë. Protokolli kërkon që të gjithë të sëmurët me dhimbje koke duhet të bëjnë një MRI ose një CAT scan, për të përjashtuar një tumor, një aneurismë, ose një hemorragji subdurale në tru. Mundësia që i sëmuri me dhimbje koke të ketë ndonjërën nga këto patologji, është një në dhjetëra mijëra raste. Por doktori, do t’i kërkojë këto ekzaminime, tek të gjithë të sëmurët që i paraqiten me dhimbje koke. I përfytyroni gjithë këto shpenzime, vetëm, për të kapur një rast të rrallë?

Nuk ndodhte kështu përpara mjekësisë së inshurancave dhe para mjekimit me protokolle. Doktori do t’i fliste të sëmurit me sigurinë  e mjekut, do ta qetësonte me një bar kundër dhimbjes dhe do ta dërgonte në shtëpi me porosinë : “Po qe se nuk do të jesh mirë, më telefono për gjendjen nesër në mëngjes”.  Dhe e dini çfarë? I sëmuri do të ikte i gëzuar dhe do të ndjente kujdesin e shërbimit mjekësor. Kjo e gjitha do të bëhej  pa prishur gjithë ato para për MRI dhe CAT scan. Pse nuk ndodh kështu me mjekësinë e protokolleve? Sepse për doktorin, fakti, që njëri nga qindra mijëra raste me dhëmbje koke mund të ketë një tumor, një aneurismë, ose një hematoma subdurale, e detyron t’i bëjë këto ekzaminime që kërkon protokolli edhe kur nuk ka bindje klinike. Ai nuk udhëhiqet nga dijet dhe eksperienca e tij, por nga çfarë thotë protokolli. Mos e dhëntë Zoti, që i sëmuri i tij të ketë një patologji të tillë, që ndodh shumë rrallë dhe ai  harroi t’i bënte CT scan dhe MRI.  Kjo do t’i kushtojë atij karrierën, pensionin, edukimin e fëmijëve, gjithë kursimet jetësore dhe gjithë dinjitetin, madje edhe burgun. Dhe e gjitha kjo,  për shkak të një gjëje kaq të vogël, që nuk plotësoi protokollin. Pyetja e parë që prokurori do t’i bënte doktorit është: Pse nuk zbatove protokollin?.  Ai do të paditet në gjyq. Litigimi, ose paditja në gjyq e doktorëve, është bërë shumë e shpeshtë, atje ku mjekohet në bazë të protokolleve.

Është ndryshe kur mjekimi nuk bëhet me protokolle. Doktori i lirë e i pavarur, pyetjes pse nuk bëre CT scan, do t’i përgjigjej “kështu e mendova “ dhe do të jepte plot arsye. Atë askush nuk do ta trazonte.  Doktori bën atë që di nga përgatitja dhe eksperienca e tij, pa abuzuar me kompetencat që ka.  Nuk them, që doktori nuk duhet të kërkojë e t’i  përjashtojë këto gjendje eventuale. Por, një doktor i pavarur, e bën këtë kur simptomat persistojnë. Ndërkohë, që protokolli e kërkon të bëhet menjëherë, ta bëhet atë natë, të bëhet edhe në një klinikë private me para në dorë,(sepse aparati i spitalit është prishur), madje, të bëhet edhe atëherë, kur i sëmuri nuk do të ketë më kurrë shqetësime në jetën e tij.! Tani më thoni, a është kjo shkencore dhe ekonomike?

Si ky rast i supozuar ka qindra të tjerë, ku mjetet dhe paratë shkojnë kot. Kush mund të thotë sa i madh është shpenzimi për analizat laboratorike ambulatore, që kurrkush nuk i merr parasysh në spitale dhe zyra private,  dhe ato përsëriten disa herë?. Cili kirurg e fut të sëmurin në operacion me analizat e bëra ambulatorisht?

Ekzistojnë studime, që tregojnë se këto shpenzime të kota janë më të mëdha nga shpenzimet dhe mjetet mjekësore që, vërtet, duhen. Unë nuk di të ketë ndonjë studim të tillë në Shqipëri, ndaj po sjell një fakt nga Amerika, që e provon këtë që sapo thashë. Kur President i Amerikës ishte Bill Klintoni, administrata e tij ofroi 35 milion dollarë, vetëm, që të kryente një studim, i cili  duhej të vlerësonte sa e madhe ishte shuma që shkonte kot, për arsye të mjekësisë defensive në Amerikë. Sipas American Medical Assosiation u vlerësua, se shuma që shkonte kot ishte mbi 100 miliard dollarë, ndonëse, ekspertët thanë, se humbjet reale janë shumë më të mëdha.

E solla këtë shembull për të kuptuar çfarë do të thotë mjekësia sipas parimit “për të qenë brenda”, që ministria e shëndetësisë e  inkurajon përmes reformën që përpiqet të bëjë, duke insistuar për mjekimin sipas protokolleve.

Mjekësia për të qenë brenda, që synohet të ingranohet në mjekësinë shqiptare, duhet  të konsiderohet një praktikë jo e mirë. Po t’u shtojmë këtyre që thashë më sipër, edhe sorollatjet e të sëmurëve nga një doktor e specialist në një tjetër, nga një laborator e farmaci në një tjetër, që në shumicën e rasteve, bëhen jo nga nevoja e të sëmurit, por për përfitime korruptive, shpenzimi bëhet i pallogaritshëm.

Në shëndetësi, kurrë, nuk do mjaftojnë paratë dhe mjetet, sado e madhe të jetë pjesa e GDP për shëndetësinë, po qe se nuk punohet për të patur punonjës të formuar e të ndërgjegjshëm, po qe se nuk bëhet punë parandaluese (jo vetëm depistime aktive të shtrenjta për bujë), po qe se nuk luftohet kundër mjekësisë “për të qenë brenda”, po qe se nuk luftohen me infeksionet spitalore që kanë kosto të lartë. Këto faktorë negativë që sapo përmenda, janë vetëm kreu i një liste që është shumë më e gjatë dhe që duhen rregulluar.

Shpresoj dhe dëshiroj, që Qeveria Socialiste të arrijë të realizojë programin e saj për reformimin e shëndetësisë shqiptare.