Larg duart nga standardi i shqipes!

Në tollovinë e përplasjeve, sherreve e kundërshtive që zhvillohen mes nesh, përballë apo pas shpine, beteja kundër gjuhës shqipe, (standardit të saj) është beteja jo thjesht më e sofistikuara, por edhe më pa skrupuj. Është një betejë frontale, por ne, të mësuar me përdhosje vlerash, nuk mundohemi të hedhim sytë nga ajo që po ndodh me gjuhën shqipe. Përkundrazi vazhdojmë të mbllaçitim fjalë me një shqipe thuajse bastarde, pa e vrarë mendjen se në këtë mbllaçitje tonën, shqipja po pëson një deformim të pariparueshëm. Kjo betejë ka si protagonistë të saj vetë (anti)shqipfolësit, të cilët kanë rrokur armët e komunikimit me një shqipe tallava. Lloj-lloj politikanësh që mund t’u dhembin gjëra të tjera, por jo gjuha shqipe, si të jenë të vënë në garë mes tyre kush të thotë një fjalë më shumë që nuk është shqip, derdhin çdo ditë nga tribunat politike një shqipe që nuk është shqipe. Lloj-lloj gazetarësh, artikuj shkruesish, folësish, të cilët mund të kenë aftësi të tjera, por jo atë për të cilin shfaqen, jargosin çdo ditë një shqipe të deformuar. Lloj-lloj shkrimtarësh dhe poetësh të rrjedhur që, duke kursyer xhepat e tyre, “botojnë” pa fund nëpër rrjetet sociale grimca nga talenti i tyre i kastruar, ku mungojnë, jo më struktura korrekte fjalësh a fjalish, por edhe germa pa fund të shqipes. Por si të mos mjaftonin të gjitha këto, në kohën që do të duhej që opinioni gjuhësor të jepte alarmin se gjuha shqipe po shndërrohet në një zhargon rrugësh, një grup jo i vogël gjuhëtarësh, i janë bashkuar këtij kori, jo me padijen e tyre si grupet e mësipërme, por ashtu siç dinë ata. Tinëzisht. Askush nuk e ka tagrin të kritikojë përpjekjet e gjuhëtarëve për të evidentuar tendencat e gjuhës së një kombi. Nga ana tjetër, kjo nuk do të thotë se ata kanë edhe të drejtën që të shpërthejnë në një betejë gati urrejtjeje ndaj standardit të gjuhës shqipe, që do të thotë ndaj vetë gjuhës shqipe. Arsyen pse lufta ndaj standardit të gjuhës shqipe do të thotë luftë ndaj vetë gjuhës shqipe, do ta shohim më poshtë, duke u ndalur në disa dukuri të kësaj lufte.

Së pari, theksojmë se beteja për gjuhën u kanalizua që në fillim si një betejë politike dhe për këtë mjafton të kujtojmë thirrjen e A. Pipës, i cili e quante standardin e gjuhës si një vepër të regjimit që iku dhe si i tillë duhej të përmbysej. Që A. Pipa ishte kundër atij regjimi dihej botërisht, por kjo nuk e justifikon atë, apo të tjerë si ai, që standardin e gjuhës shqipe ta shikonin, as më pak e as më shumë, por si dogmë të atij regjimi dhe si e tillë duhej flakur. Është vendi të theksojmë se në shumë vende me një demokraci shumë të zhvilluar, vendosja e standardit të gjuhës së tyre, nuk është vepër e një kohe demokratike për ta, por kjo nuk ka bërë që me vendosjen e demokracisë, shoqëritë e këtyre vendeve, krahas urrejtjes ndaj diktaturës të kenë rrëmbyer kazmën për të shkulur nga themelet edhe gjuhën e vendosur si standard, jo demokratikisht, siç po tentohet tek ne. Një numër gjuhëtarësh, duke menduar se orientimi politik ishte ai që ngjit më shumë në kohën e përmbysjes së një regjimi, e orientuan “betejën për gjuhën” si një betejë politike. Kjo zhvendosje me dhunë i problemeve gjuhësore në një terren tjetër, ishte deformimi i parë që iu bë përpjekjeve normale për përmirësimin e gjuhës shqipe. Natyrisht që ideatorët e një deformimi të tillë, e dinin se vendosja e standardit të një gjuhe është një nga ato gjëra që zor se bëhet dy herë. Pikërisht se ata ishin të ndërgjegjshëm për një gjë të tillë, ata kanë pjesën e tyre të mëkatit që në vijim, gjuha shqipe hyri në udhën e bastardimit, herë me dashje e herë pa dashje. Ata kanë pjesën e tyre të mëkatit, jo vetëm se nuk ngritën zërin që gjuha të ruhet si një gjë e shenjtë, por krijuan terren që të lihej të kuptohej se kjo gjuhë “e kishte hak” deformimin e saj. Si të mos mjaftonin vijat ndarëse të karakterit politik të hapura mes nesh, do të duhej që edhe gjuha të shikohej si vijë ndarëse!

Së dyti, grupi që i priu kësaj fushate, duke qenë i bindur se beteja me theks politik do t’i linte ata në një fushë beteje ku kishte ca të tjerë që ishin shumë më të thekur se ata për beteja politike, filluan të flasin me terma teknikë. Ata u pozicionuan hapur kundër standardit të miratuar në vitin 1972, duke u deklaruar se ky standard nuk plotësonte kërkesat gjithnjë në rritje të gjuhës shqipe, apo se kishte lënë pas dore variantin gegë. Që standardi i shqipes mund të ketë të meta, që standardi duhet të jetë përherë në ndryshim dhe pasurim, apo që dialekti gegë duhet të hyjë edhe më shumë në këtë standard, këto janë plotësisht të arsyeshme për të qenë objekt debati. Por të hedhësh idenë se, apriori, ky standard duhet të përmbyset, është dëmi më i madh që mund t’i bëhet jo vetëm gjuhës shqipe, por edhe kombit në tërësi. Me të gjitha të metat që mund të ketë standardi i gjuhës shqipe, ai është një nga arritjet më të mëdha, në themel të së cilit nuk qëndrojnë idetë e regjimit që iku, por puna e palodhur e gjuhëtarëve më të mirë që ka nxjerrë ky komb. Është kjo arsyeja që vendosja e standardit të gjuhës shqipe, u përqafua që në fillim nga pjesët e kombit tonë jashtë kufijve shtetëror, si një urë e fuqishme lidhëse dhe mbijetese. Nga pjesa e kombit matanë kufijve, ky standard u pa si tregues i unifikimit kombëtar. Në mesin e shekullit të kaluar, qarqet serbe, duke dashur të krijojnë idenë e dy kombeve të ndryshëm, mes popullit të Kosovës dhe atij që jetonte brenda territorit të Shqipërisë, u përpoqën të krijojnë edhe dy gjuhë të ndryshme, gjë që nuk ia arritën, sepse Kongresi i Drejtshkrimit e vulosi gjuhën e vetme të një kombi të vetëm. Të kthehesh tani tek debati “i dy gjuhëve”, edhe rastësisht mendja të shkon tek ideja serbe e vitit 1957.

Së treti, pavarësisht nga sa më lart, grupi anti-standard, fillimisht ishte më i ndershëm kur u deklarua hapur kundër standardit, por u bë më skuth, kur më vonë në emër të përmirësimit të standardit, filloi të hedhë në tregun mediatik idenë e ndryshimit të rregullave themelore të tij, gjoja duke e ruajtur standardin. Kjo ishte një strategji aspak transparente, me synim rrëzimin e standardit nga brenda tij. Pak nga pak ata u shprehën se natyrisht që nuk ishin për përmbysjen e standardit, por duhet të futeshin elemente të tillë, siç ishte për shembull paskajorja e dialektit gegë. Diskutimi i paskajores natyrisht që nuk përbën ndonjë gabim, por ky diskutim i përkrahësve të saj, duhet t’i kishte çuar ata tek pika e nisjes, pra tek pranimi hapur i idesë së përmbysjes së standardit, sepse kjo do të ishte më e ndershme për ta. Në vend që të thoshin se duhet futur paskajorja, por edhe standardi të ruhet, duhet të thoshin hapur se duke futur paskajoren ky standard rrëzohet. Më tej akoma, duke parë dhe kundërshtimet për këtë problem, duke e parë se përmbysja e standardit nuk ishte një ndërmarrje e lehtë, duke e parë se idetë e hedhura prej tyre, nuk kishin gjetur jehonën e duhur, në një moment të caktuar, ata hoqën dorë edhe nga paskajorja dhe u përqendruar tek tre-katër ndryshime të tjera, të cilat gjithsesi ishin po kaq qëllim largëta, siç ishte dhe futja e paskajores.

Së katërti, mënyra që është ndjekur, nga njëra anë duke i dhënë trajtën e një forumi ndërakademik dhe, nga ana tjetër, duke futur në gjirin e tij vetëm ata që janë për prishjen e standardit, nga njëra anë duke i dhënë trajtën e një diskutimi të hapur dhe nga ana tjetër duke gjetur forma të tilla të organizimit të mbledhjes, thuajse në ilegalitet, si takimi në Durrës, apo nga njëra anë duke i dhënë trajtën se ishin duke ndërmarrë një diskutim mbarëkombëtar, nëpërmjet forumeve ‘emërmëdhenj’ si forumi i Tiranës, apo i Prishtinës, nga ana tjetër duke zgjedhur për këto takime vetëm persona me mendime thuajse të lexueshme pro tyre, të gjitha këto pra, tregojnë se ajo që po bëhej me gjuhën shqipe nuk ishte transparente. Edhe tek gjuhëtarët e Kosovës, të cilët kishin dhënë një kontribut të çmuar në hartimin standardit të gjuhës shqipe, u zgjodhën si pjesëmarrës pikërisht ata që mendonin si komisioni nismëtar. Në këto kushte diskutimi mbi standardin e gjuhës shqipe, (lexo mbi prishjen e standardit të gjuhës shqipe), u kthe në një sherr province. Gjuha shqipe është një problem madhor mbarëkombëtar që nuk ka lidhje me dialektizmat e katundit nga vjen ky apo ai gjuhëtar

Nisur nga sa më sipër, mund të arrijmë në konkluzionin se ajo që është bërë deri tani me gjuhën shqipe nga i ashtuquajturi ‘këshill ndërakademik’, jo vetëm që nuk i ka shërbyer përmirësimit të saj, por përkundrazi ka pasur si objektiv zhbërjen e standardit dhe futjen e gjuhës shqipe në një udhë pa krye. Duhet thënë pa asnjë ekuivok se ruajtja e standardit është baraz me ruajtjen e gjuhës shqipe dhe ajo që po bën ky këshill është në fakt luftë kundër shqipes.

Veç kësaj, ne sapo kemi dalë nga diktatura dhe kjo shoqëri ende nuk e ka pjekurinë e duhur, nuk i ka këllqet që për probleme të tilla të flasë objektivisht dhe me logjikë të ftohtë. Aktualisht fronti për gjuhën duhet të jetë ruajtja e saj, ndërsa alarmi për mangësitë e kësaj gjuhe, duket se më shumë e dëmton këtë pasuri kaq të madhe. Duke folur edhe cinikisht “për kryedialekte”, apo për dialekte me “më pak vlerë”, ne harrojmë të themi se kemi një kryegjuhë dhe kjo është gjuha shqipe, jo vetëm me të dy dialektet e saj, por edhe me standardin e saj. Betejat e tjera që ulin apo ngrenë njërin apo tjetrin dialekt dhe që duan të prishin standardin, nuk janë gjë tjetër veçse pallavra. Si rrjedhojë, i vetëquajturi ‘këshill ndërakademik’ që merret me “përmirësimin e gjuhës” (lexo: prishjen e standardit), pas këtij misioni të dështuar (qëllim keq) duhet të ishte shkrirë.

Ne jemi një popull i vogël dhe për këtë arsye edhe gjuha që flasim është një gjuhë që në rrafshin global, flitet nga shumë pak njerëz. Nuk kemi luksin të bëjmë eksperimente me të, por e vetmja gjë që duhet të bëjmë është që ta ruajmë si sytë e ballit gjuhën shqipe.