Voskopoja është një vendbanim mesjetar i hershëm që daton prej vitit 1330. Lulëzimin më të madh Voskopoja e ka pasur në vitin 1764, atëherë kur popullsia e saj arriti në rreth 30 mijë banorë.
Në atë periudhë kishte 25 kisha me afreske nga më të lakmuarat, ndërsa tani nuk kanë mbetur më shumë se 8 kisha. Në të njëjtën periudhë në këtë qytetërim ka pasur Akademi, Bibliotekë, Shtypshkronjë, artizanat të zhvilluar e tekstile.
Qyteti asokohe shërbeu si urë lidhëse jo vetëm brenda vendit, por edhe midis vendeve fqinje Greqi e Turqi.
Voskopojarët kanë qenë grupuar në 14 korporata, që përfaqësonin kategori të mëdha industriale dhe tregtare të kohës.
U shkatërua tri herë derisa u kthye në një fshat të zakonshëm. Shkatërrimin e parë e ka pasur në vitin 1769, të dytin më 1789 dhe të tretin në 1916.
Sot ruan vlera të mëdha të artit mesjetar, ka perspektivë të mirë për turizëm malor she sportin e skive.
n.s. / dita
Nuk u shkaterrua vete,por e shkaterruan turqit dhe turkoallvanosi Sali Butka.
Edhe emrin nga Moskopolis ne Voskopoje,ashti si me te gjitha Polis dhe vendbanimet e Lashta Greke si Kostandin opolis,Antigonea,Emathia jo Mati,Epidamnos dhe jo Durrazzo ndertuar nga Ilyret dhe Kerkireasir,Korfuzo,Buthrotos,Ilusus jo Lezhe,Agios Vasilis jo Shenvasi gjate diktatures dhe tani Shen Vasil,Agios Saranda,Argjirokastros etj.
Edhe nga ky shkrim duket qe Turqia dhe propaganda e saj eshte ulur kembekryq ne nje shtet pa histori dhe identitet te cilin e Bushi e quajti thkesht vend mysliman.
E ke mesuar shume gabim historine or mik. Mbase gjyshrit tuaj, per te justifikuar tradhetine e tyre, e kane shtembruar te verteten sipas qejfit. Sali Butka ishte krahu i djathte i Themistokli Gemenjit, Mihal Gramenos e Petro Nini Luarasit (shqiptare te krishtere).Ai luftoi deri ne Vlore ne mbrojtje te territoreve shqiptare. Luftoi dhemb per dhemb edhe me bazhibozuket e Haxhi Qamilit, dhe ne ate kohe andartet greke, qe Voskopojen e kishin si shtepine e tyre, bene masakra te papara ne ato ane(lexo masakra e Panaritit) Sali Butka e rrethoi Voskopojen pasi atje ishte formuar nje qender shume e rrezikshme antishqiptare dhe progreke. Jane dokumenta ne arkivin e shtetit ku sqarohet e zeza mbi te bardhe se si Sali Butka i dergoi jo 1 por 2 letra kryeplakut te fshatit, duke i kerkuar te ulte flamurin grek dhe te ngrinte lart ate te Kastriotit, dhe asnjegje nuk kishte per tu ndodhur. Ne pergjigjen qe mori (kjo eshte ne letrat ne arkiv, e zeza mbi te bardhe) thuhej se “nuk u bë kemba e qelbur e shqiptarit, te shkele token e shenjte helene”. Tani me thuaj ti meqe e ditke kaq mire historine, se nga na doli Voskopoja toke helene?? Mos ia fut kot or mik, duke futur perçarje te panevojshme, por shfleto ca me shume e te hapesh syte te shohesh te verteten.Në vitin 1910, Sali Butka së bashku me 2500 kolonjarë, mori pjesë në mitingun e madh të shkronjave shqipe që u organizua në qytetin e Korçës. Lidhur me këtë ngjarje të shënuar, Mihal Grameno, në shkurtin e vitit 1910, në gazetën “Lidhja Ortodokse”, midis të tjerash shkruante: “Gjithë qyteti, burra e gra, kishin dalë për të pritur kolonjarët, që çuditën botën me taktikën e tyre”. Në atë kohë Sali Butka, ishte një nga patriotët shqiptarë që nënshkruan protestën kundër Portës së Lartë, duke kundërshtuar përdorimin e gërmave arabe. Në fillim të vitit 1911, në Kolonjë u krijua Komiteti Kryengritës me në krye Sali Butkën, si dhe vëllanë e tij, Myftar Butkën dhe Ganiun, të birin e tij. Në mars të vitit 1911 patrioti i njohur, Spiro Bellkameni, u kthye nga mërgimi dhe shkoi në fshatin Butkë duke qëndruar disa ditë në çetën e Kolonjës e cila udhëhiqej nga Sali Butka.
Pse nuk shkruani kush e shkaterroi tre here Voskopojen ?
sigurishte zagaret e turkut , ata shqyptare ,
qe pasi u prodhuan nga ndersimi qenve te anadollit ,
gjysem njerez e gjysem kafshe , ata qe degjenruan jo vetem genin e krenarine e atij populli Legjendar ,nji nder me te shquarit ne Ballkan dhe ala sot po e degjenrojne ,ata qe cdo dite lidhin marreveshje te fshehta me te Huaijin ,me shit e prit bese Shqiperine ,qe i bejne Prit te Ardhmes se saj krah cdo te huaji ,per ta vrare jeten e Shqiperise , funderinat qe kakarisin parlamentit e medieve cdo dite ,e vjellin helm kunder jetes ne ate vend ,qe jane jo vetem politikane ,por kudo ne cdo artet te atij vendi , ne institucionet me te larta ,TV-Medie pra Kanceri qe ka pushtuar tashme me tentakulat e tij ,cdo pjes te trupit te Shqiptarit . Historia e zhdukjes se nji nder qyteteve me te shquar mesjetare ne Ballkan , i njohur ,vec te tjerash per shtypshkronjen tij me fame edhe ne mbare europan ,deri ne Gjermani , eshte vet historia qe po pason Shqiperine sot ,e cila eshte rudhur si Harte e po vazhdon ala sot te rudhet deri ne zhdukje te pashmangeshme ,nga fara e Djallit musluman,nji Fatalitet Shqiptare qe s’mundet ta injorojme dot asnjiher
Voskopoja ishte hale ne sy e Patrikanes Greke te Stambollit,sepse mbeshteste dhe financonte Patrikanen e Ohrit.Pas luftes Ruso-Turke te vitit 1767,patriku i Stambollit,i fryu ne vesh Sulltanit,se Patrikana e Ohrit kishte mbeshtetur Ruset.Valiu i Rumelise nxiti bejlerbejte e Toskerise te sulmojne Voskopojen,me sebep te detyrimeve te prapambetura.Keshtu u dogj Voskopoja dhe u suprimua Patrikana vllaho-bullgaro-shqiptare e Ohrit prej INTRIGES GREKE.Pas suksesit qe korren me Patrikanen e Ohrit,GREEKET e Fanarit ju versulen Vllahise,per te detyruar kishen e ketij vendi te psallte rrefimet e shenjta ne gjuhen greke.Te mbeshtetur nga pashallaret e Turqise,greket kujtuan se do ta kishin te lehte greqizimin e Vllahise dhe te popullit rumun,por u hasi sharra ne gozhde.Vllahet,qe flisnin rumanisht,Transilvanet qe flisnin gjermanisht,besarabet qe flisnin sllavisht nga presioni grek u bashkuan mes tyre,shporren nga Rumania prifterinjte greke dhe filluan nen udheheqjen e princave te tyre kryengritjen per clirimin nga sundimi turk dhe aleatja e turqve,KISHA GREKE E FANARIT,QE PERFAQESOHEJ NGA PATRIKANA GREKE E STAMBOLLIT.
Ajo shtypshkronje ne Moskopolis ka qene Greke prandaj turkoallvanosat nuk do behen kurre njerez,se jane bere me turq se turqit ,under Arvanitasve apo Arberesheve.
Keta bashibozuke nuk e pranojne qe Epiri eshte zone Greke,se Shqiperia myslimane eshte veper e ketyre tradhetareve.
Kombi eshte i Shenjte dhe si i til,e identiteti i Tij eshte mbi gjithcka,atehere keta Idrizat,Muhametet,Qemalet ke perpiqen te msntrojne me hipomrizine e tyre?
Populli Shqipetare i perndjekur,perbuzur,perdhunuar,vrare,marre peng nga Osmanet dhe keta bashibozuke qe sollen prape Turqine eshte Ironia dhe hipokrizia me e madhe e vendit tone.
Ke perpiqen te mashtroj e keta turq ne gen qe Kostandinopoli eshte turke?
Si mund te harroen krimet turke gjoja se jane kunder Greqise? Edhe Sllavet edhe Turkoallvanosat jane pushtues ne keto vende.
Kush e mohon historine para turke qe ne me Greket kemi nje histori te lavdishme per minera vjet dhe erdhi Turqia dhe na “shpetoi”!