Mbi Taksën Progresive

Qeveria Berisha ka deklaruar se vendimet i merr duke u bazuar në studime të hollësishme. Le të bëhet më objektive dhe të konsultojë edhe këto studime të nëncituara që bien ndesh me botëkuptimin e saj të ngushtë në lidhje me këtë çështje

Debati i taksave është kthyer së fundmi në një nga temat më të diskutuara e të analizuara prej mediave shqiptare. E si mund të ishte ndryshe? Është një çështje jetike e cila  prek thelbësisht interesin e të gjithëve, sidomos kur bëhet fjalë për para që dalin nga xhepat e gjithsecilit prej nesh. Të gjithë jemi fokusuar mbi  çështjen e vendosjes së  taksës progresive dhe ndikimin e kësaj takse mbi ekonominë e vendit tonë, apo edhe mbi ekonominë personale të secilit prej nesh. Si do të ndikonte tek ne një sistem i tillë taksimi dhe më e rëndësishmja, a është vërtet  i nevojshëm për ne ky sistem?

Europa dhe SHBA-të

Taksa progresive aplikohet në vendet më të zhvilluara të Europës dhe në SHBA. Një nga karakteristikat kryesore të keëtij sistemi taksues është mbrojtja e shtresave me të ardhura të ulëta, duke hequr taksimin në nivele të caktuara tavan, mbi të ardhurat  e këtyre shtresave. Kjo do t’i mundësonte kësaj pjese të popullsisë të kishte më shumë të ardhura për të shpenzuar  në të mira jetike , më shumë mundësi investimi për përmirësimin e aftësive profesionale dhe rritjen e shanseve për një jetesë më të mirë. Kosumatorët më të mëdhenj janë përfaqësuesit e shtresë së mesme  dhe te ulet dhe prandaj në këtë kohë krize , do të ishte e udhës që në këto shtresa të kenë më shumë para për të shpenzuar dhe konsumuar. Në të njejtën kohë sistemi progresiv i taksimit, nëpërmjet parimit të  mirëqënies sociale  do të rriste shpenzimet qeveritare në shërbime sociale, aq të nevojshme në Shqiperi , si në shendëtësi, arsim, infrastrukturë , subvencione në agrikulture e industri.

E mira e përbashkët

Ndryshe nga sa pretendon kryeministri, nëpërmjet këtij sistemi qeveria ka më shumë të ardhura për të balancuar deficitin buxhetor i cili në Shqipëri  ka arritur nivelin më të lartë historik, duke rrezikuar të përfundojmë si fqinji ynë  Greqia,  ku rrogat dhe pensionet janë përgjysmuar dhe ekonomia ka pësuar rënie drastike. Aq dritëshkurtër është politika  fiskale e qeverisë, sa edhe ne momentin kur në arkat e shtetit nuk gjendet më asnjë qindarkë, me zell dhe verberi mbron bizneset monopol dhe  klientë  të pushtetit nga një sistem taksash më i drejtë për shumicën e shqiptarëve.

Taksa progresive është një taksë e drejtë. Duket sikur e diskriminon shtresën e pasur? Në fakt po te mbështetemi në të dhëna, shtresa e pasur është perdoruesi më i madh i të mirave sociale dhe shërbimeve të ofruara nga shteti.  Një familje normale konsumon më pak në  shërbime krahasuar me një korporatë, në  infrastrukturë , energji, kohë dhe informacion, prandaj është mëse normale që të paguajë ne proporcion me shfrytëzimin e ketyrë shërbimeve të ofruara nga e mira e përbashkët. Gjithashtu po të mbështetemi në studimet e nobelistit për ekonominë Daniel Kahneman dhe studiuesit me fame botërore Nassim Taleb, (autori i librit The Black Sëan, shitja e të cilit ka arritur shifra shumë të larta), merita e suksesit nuk varet plotësisht nga zotësia dhe aftësia e individit për të arritur suksesin por nga një sërë faktorësh ,të cilët janë të pakontrollueshëm nga vetë individi.

Ambienti ku vendoset një biznes, infrastruktura, politikat lehtësuese dhe  klima favorizuese janë elemente këto të cilët i perkasin shtetit dhe të mirës së përbashkët. Pra kurrsesi taksa progresive nuk mund të quhet e padrejte me justifikimin që penalizon më të zotët dhe ato që janë më të aftë. Të aftë jemi nga mundësia e dhënë nga e mira e përbashkët, kështu pra të gjithë duhet të kontribuojmë në  proporcion  dhe ne menyre te të drejtë për  sa kohë e shfrytezojmë këtë të mirë.

Disa studime të fundit

Studime të tjera të kohëve të fundit tregojnë qartë avantazhet që ka një sistem taksash, i cili është më i drejtë dhe promovon një mirëqenië më të madhe për shumicën e shtresave të shoqërisë. Profesor Richard G. Ëilkinson në Universitetin e Notinghamit dhe Universitetin e College London pas një kohë të gjatë studimesh, në librin e tij The Spirit level, provon në mënyrë të pakundërshtueshme problemet që sjell një shoqëri me ndarje të thellë klasore mes të varfërve dhe të pasurve, një fenomen ky i vënë re në Shqipëri vitet e fundit. Sipas tij shoqëritë ku shpërndarja e të ardhurave është më e drejtë , janë më të shëndetshme , kanë më pak probleme me dhunen, krimin,me lindjet në adoleshencë, sëmundjet mendore dhe sidomos kanë nivele më të ulëta stresi. Pra shoqërite me sistem të drejtë taksimi, janë shoqëri me vlera më të larta njerëzore, ku vlerat e familjes dhe komunitetit nuk janë gërryer dhe ku njerëzit gëzojnë një jetë më të qetë dhe më të shëndetshme.

Një studim i vitit 2011 i kryer nga studiues të Universiteteve të Virginias, Torontos, Illinoisit dhe nga Organizata Gallup krahasoi sistemet e taksimit dhe impaktin e tyre ne 54 shtete dhe doli në përfundim që taksa e sheshtë e ulë mirëqënien sociale të këtyre shteteve: sa më progresive të jetë taksa aq më e madhe është mirëqenia e popullsisë ne total, perfshire dhe te pasurit.

Pra një taksë progresive krijon një klimë ku niveli i mirëqënies rritet dhe popullsia ndihet më e  lumtur. Qeveria jonë ka deklaruar se vendimet i merr duke u bazuar në studime të hollësishme dhe unë shpresoj që të bëhet më objektive dhe të konsultojë edhe këto studime të sipërcituara që bien ndesh me botëkuptimin e saj të ngushtë në lidhje me këtë cështje. Nëqoftëse mirëqenia dhe lumturia janë objektivat kryesore të një shoqerie, provat tregojnë qartë që një sistem progresiv tatimi është sistemi më i drejtë dhe më i favorshëm.