NA U KUJTUA MANASTIRI

Nё udhёn e njё komunikate dhe tё njё toponimi.

1.

Ajo ishte njё bisedё nё kuadёr tё Sesionit tё OKB midis dy Ministrave tё Jashtёm tё Shqipёrisё Ditmir Bushati dhe tё Maqedonisё: Nikola Popovski. Tё gjitha janё tё pёrtypshme dhe të lexueshme me njё frymё, pёr miqёsinё dhe fqinjёrinё, marёdhёniet diplomatike dypalёshe. Bukuri!

Po ja, sa vjen puna dhe pёrdoren terma Toponimesh (Dhe emёrtimesh) pёrkujdesja dhe vëmendja e sё folurёs diplomatike dhe asaj tё shkruar qё i pёrcillet bashkёsive pёrkatёse, krijon ngёrç. Pse vallё? U pёrkit Bitola (pёr maqedonasit shёnd e verё…) Po ku ёshtё Manastiri (pёr shqiptarёt) e harresёs? Kёshtu pёlcitёn me tё vёrtetё rrjetet sociale. Me shumё tё drejtё. Ne duhet tё jemi tё barabartё, ne duhet tё jemi tё baraslarguar prej njё vije ndarёse e peshuar mirё pёr vet ndjeshmёrinё qё ajo bart. Por qё nuk ёshtё peshuar deri mё sot. Dhimbshёm.

Nё marrёdhёniet diplomatike midis tё dy vendeve tona kuptohet se objekti toponimik e ndjell dhe e ngjall atё. Remote Sensing = Largndjeshmёri = Thellёndjeshmёri ёshtё njё term qё pёrdoret sot, e dha shenjёn me tё shpejtё, mes shqiptarёsh e cila nuk mund t’i quash as Nacionalistë apo Kombёtaristë, por prej njё kumti tё shenjtё rrёnjor gati i mistershёm qё u komunikohet si fluks.

Manastiri ёshtё hapёsirё e etnosit Arbёror dhe po me tё njёjtin argument edhe pala tjetёr maqedonase e pёrdor si gur themelor tё etnosit tё saj: Bitola.

Paradokohёsh “Liqenasi” u shndёrrua sёrish atje ku ishte mё parё “Pustec”. Ishte njё bashkёpranim midis fqinjёsh. Dhe ja ndodh qё Komunikata na kumton nё versionin e parё tё saj… Bitola–Elbasan dhe mё vonё ajo me tё drejtё korrigjon: Manastir-Elbasan.

Komunikata pёr shqiptarёt kudo qё janё duhet tё ishte nё emёrtimin: Manastiri. Ndjeshmёria kёrkon koment. Rrezatimi u dha. Ministria jonё e ndjeu dhe kreu ndryshimin pёrkatёs.

2.

Bitola = Manastiri, ёshtё qytet i hershëm mesjetar i banuar nga popullsia arbërore, një nga qytetet më të rëndësishme të Ballkanit Jugor dhe në veçanti të Arbёrisё, është pushtuar kohёpaskohe nga pushtues të ndryshëm të huaj: Perandoria e Nikesë (Azi e Vogël), Perandoria Bizantine (formacion pasues i Perandorisë Bizantine të hershme), Perandoria Bullgare e mbretit Asen dhe nga Perandoria e Car Dushanit.

Ai ka pasur njё pozitë tё epёrme strategjike në Ballkan, ndaj pushtuesit otomanë pas betejës së Savrës (Lushnje) kundër Balshës II, iu sulën Manastirit dhe Kosturit si qytete, ku do të mund ta përqëndronin ushtrinë e tyre për pushtime të mëtutjeshme. Ka përfshirë një sipërfaqe prej 22.000 km katorë dhe, në të cilin bënin pjesë Dherat shqiptare gjer nё Shkumbin. Aty ishte ndёrthurje e arterieve më të rëndësishme të Ballkanit mesjetar e rrugёkalimet e mёdha tregёtibёrёse.

Shqiptarë ka kryesisht në rrethinë të Manastirit, pra në fshatra është përqëndruar pjesa më e madhe e shqiptarëve. Deri ne vitin 1913 shqiptaret perbënin shumicën në këtë zonë. Ndërkaq, popullata shqiptare brenda qytetit të Manastirit, ka pësuar rёnie drastike për arsye tё shpёrnguljeve tё mёdha. Nga Manastiri vetëm gjatë dhjetëvjeçarëve të fundit kanё emigruar një numër i madh shqiptarësh, në Turqi, Rumani, Bullgari dhe në vende përëndimore të Evropës.

Nё fillim tё shek.XIX njё shqiptarizёm i vёrtetё gjalloi nё Manastir e rrethina. Ishte koha e inspirimit tё madh tё Rilindjes shqiptare. Pas vitit 1908 Manastiri bëhet strehё jetёsore e bashkёsive kultutore shqiptare, tё lirisё e tё shkrimit Shqip. Në këtë qytet Arbёror u mbajt Kongresi i Manastirit (1909) i cili vendosi për një alfabet të njësuar të Shqipes sё sotme. Manastiri u pushtua nga hordhitë serbe tё cilat sollёn njё krusmё tё paparё tё barbarisё mbi popullsinë shqiptare. Manastiri po ashtu njihet edhe si një nga qytetet shqiptare, i cili e ka mbështetur Kryengritjen e Ilindenit (Ilirdës) (1903) e cila i siguroi Republikës së Krushevës një autonomi të shkurtër. Në këtë qytet janë takuar shpeshherë përfaqësuesit patriotë shqiptarë si Çerçiz Topulli, Bajo Topulli, Mihal Grameno, Ahmet Njazi, Bej Resnja si dhe firmёtarёt e famshёm tё Alfabetit Shqip.