MOIKOM ZEQO
STENOGRAFIA E RRUFEVE
Prometeu qe i pari që i lindi ideja për të hetuar, zbuluar dhe kuptuar të fshehtën e stenografisë së rrufeve.
Sa herë zotat diskutonin debatonin mbi Olimp, grindeshin, lajkatonin njëri-tjetrin, shpallnin sekrete dhe komplote, mllefe dhe ambicie të pafundme vetvetiu shkrepnin rrufetë rreth e qark në hapësirat kozmike, sipas një logjike të një arkivi hyjnor, të amshuar.
Prometeu mbas lëkundjeve të mëdha, dilemave përvëluese, hezitimeve sfilitëse i mblodhi dhe i botoi fjalimet, rrëfimet, pa i marrë leje, te Zeusit!
Dhe për këtë shpiku shkrimin dhe ua dhuroi njerëzve, vdekatarëve të paditur!
Njerëzit e mësuan shkrimin dhe nisën të shkruajnë gjithçka dhe nuk çanë më kokën për stenografinë e rrufeve dhe e harruan më në fund edhe vetë Prometeun!
Mbase në shkrimet e librave të pafund, me shumë të marrëzishëm se sa të saktë, ende disa njerëz të vetmuar kanë aftësinë të shohin në format grafike të shkronjave stenografinë e rrufeve dhe madje të kenë ndjesinë e përfytyrimit se si kjo stenografi mund të ringjallet, të mbijetojë të kërcënojë, të ndezë befas letrat e librave, të qytetërimit libror të mijëvjeçarëve plot paradokse në një zjarr të mrekullueshëm!(Durrës, 1 janar 1989)
E JASHTËZAKONSHMJA NUK SHPIKET
Në të famshmen “Naturalis Historiae” Plini Plak dëshmon për një farë Straboni, burrë i zakonshëm, që posedonte një aftësi të jashtëzakonshme.
Ky njeri u bë i famshëm, duke qëndruar mbi Kepin Limbeu të Sicilisë arrinte të shikonte brigjet e Kartagjenës (në një vijë ajrore rreth 200 kilometra) dhe sinjalizonte saktësisht lëvizjet e anijeve luftarake që dilnin nga portet kartagjenase për të sulmuar flotën e romakëve.
Dëshmia e Plinit Plak ngjan sigurisht hutuese, përtej rutinës së shikimit natyror njerëzor, por besueshmëria qe e padiskutueshme, e qartë, logjike, plot zgjuarsi strategjike të padyshimtë në teatrin epik të luftërave romako-kartagjenase.
Pra plot miratim dhe shpresë, me një sharm poetik virgjilian.
Në motshmëri besohej (gati një paragjykim i gjerë mesdhetar) se ekzistojnë njerëz që kanë në secilin sy nga dy, ose tri bebëza. Zeusi në formën autoritare të shqiponjës në mënyrë sekrete u jepte shikimin e papërballueshëm të shqiponjës edhe njerëzve të rëndomtë, madje edhe miopë, jo aq për arsye hyjnore profetike se sa për të koncentruar dhe ruajtur përherë statusin kapriçoz të misterit olimpik, mërinë, ose dashamirësinë.
Ky është një lloj shpjegimi mbushamendës dhe elegant.
Por dëshmia e Plinit Plak e ka një ndjesi të ftohtë kronikore, atë të thjesht regjistrimit, pa asnjë koment lirik, ose filozofik. Askush nuk e shenjtëroi njeriun e kepit sicilian, për të nuk u ngrit asnjë statujë, jo më ndonjë tempull përkushtimi të shekujve. Pra e vërteta e kësaj historie duket se e ka një boshllëk (pikërisht çdo enigmë manifestohet përherë si boshllëk).
Mirëpo atë koncept që e kufizon e kaluara, mund ta hapë dhe shumëfishojë e ardhmja.
Studiuesit nervozë strukturalistë të kohërave moderne kanë hetuar tek personazhi i harruar i Plinit Plak idenë potenciale të teleskopëve dhe radarëve. Pra një projekt të lashtë të modernitetit teknologjik. Kështu fijet e këputura të ngjarjeve s’këputen dot dhe asnjëherë dhe vetëm harlisen.
Në shekullin XX, një shkrimtar argjentinas miop (më vonë i verbër tërësisht) Jorgo Luis Borges e kishte lexuar në rini megjithatë “Historia Natura” të Plinit Plak (ose ja kishin cituar që është e njëjta gjë).
Rasti i sicilianit me shikim të hatashëm, me emrin Strabon (imagjinata e plleshme e Borgesit e profenonte këtë emër, duke e arsyetuar metaforikisht edhe si posedim të shpirtit lëvizës, metapsikozës pitagorike të historianit të famshëm Strabon që ka shkruar për disfatën e llahtarshme detare të flotës persiane në brigjet greke) dhe padyshim u bë melankolik dhe u ndje i zilepsur me të drejtë.
Ngaqë shqetësimet janë si ethet duhen kuruar.
Ahere Borgesi e sajoi (dokumentoi) historinë (fabulën) “Funesi, ose kujtesa e pamatshme”.
Borgesi thotë se e ka takuar në periferitë e Uruguait në 1887 një djalosh 19 vjeçar të quajtur Irine Funesi, pikërisht në lokalitetin e Fray Bentos.
Funesi kur e takoi herën e fundit Borgesi (e takoi tri herë dhe mbas kësaj nuk e takoi kurrë më) rrinte i shtrirë në dhomën e tij në gjysmerrësirë në shtëpinë e vogël dhe frikërisht të rëndomtë në fshat, sepse qe i paralizuar nga një rrëzim aksidental nga një kalë i harbuar.
Borgesi i kishte dhënë (me kërkesën e ndrojtur të Funesit) pikërisht “Naturalis Historiae” në latinisht të Plinit Plak, në librin e shtatë të kësaj enciklopedie flitej për Kujtesën. Në të thuhej se Simonidi qe shpikësi i Mnemonikës, artit të mbamëndjes, Metrodori predikoi teknikën e përsëritjes besnikërisht të gjërave vetëm me një të dëgjuar, Kiri i Persisë thërriste me emër pa u gabuar secilin nga ushtarët e ushtrive të tij të mëdha, Mitridat Eupatori e shpallte drejtësinë në 22 gjuhët e popujve të perandorisë së tij.
Emri i Funesit mungonte mynxyrshëm tek “Naturalis Historiae”. Funesi qe i vetmi njeri që kanë ekzistuar dhe do të ekzistojnë ndonjëherë në këtë botë të brishtë, të vrazhdë dhe mosmirënjohëse që ngrihej lehtësisht mbi të gjithë mbamendësit e mëdhenj dhe anekdotikë. Funesi kishte aftësinë (qysh vallë? Si? Pse?) të mbante mend absolutisht gjithçka.
Swifti tregon se mbreti i liliputëve shquante lëvizjen e akrepit të minutave të orës së Guliverit, Funesi shquante pa ndërprerje përparimet e qeta të prishjes, kalbjes, lodhjes, lëvizjen e tërë yjeve, fazat e mbirjes së bimëve akrobacitë e padukshme të fluturimit të zogjve, tërë numrin e qimeve të krifës së një luani apo të jetëve të njëmijë kuajve njëherësh, numrin e pafund të milingonave dhe të baktereve si dhe të rërës.
Sistemi i tij i numërimit qe i pazakontë, një stil paradoksal vetjak. Në vend të shtatëmijetrembëdhjetë thonte Maximo Perez, në vend të tridhjetmilion Hekurudha, në vend të pesëbilonenjëzetmijëepesë përdorte emrin Napoleon.
Borgesi u lemeris nga bisedat me Funesin e papërsëritshëm.
Rrëfimi (apo trilli) i Borgesit u botua dhe u përkthye në shumë gjuhë të botës pikërisht për të grishur dhe torturuar lexuesit e pafund, duke përfshirë edhe shkruesin e këtyre rreshtave gati kaotikë.
Kritikët bjerrakohës dhe astetët me sklerozë kanë shkruar shumë apologji dhe marrëzira kundërthënëse, të shtirura dhe të rreme për personazhin Irene Funesi.
Ata megjithatë vatërzohen (koncentrohen) tek ideja se Funesi është vetë personaliteti i fshehtë i Borgesit të hiperbolizuar.
Ky përfundim i paragjykuar ka veskun e një metafore, gjithsesi të pëlqyeshme dhe në shumë pika të pranueshme me shikim të parë. Por pakufishmëria e mendimit ka përgjithmonë diçka funesiane.
Dëshmia konkrete e Borgesit (si ajo e një detektivi serioz) nuk mund të shpiket. Ashtu si edhe e Plinit Plak! Gjërat (dukuritë) e jashtëzakonshme nuk shpiken, ato janë, kanë qenë dhe do të jenë. Sot bota e kompjuterave dhe kibernetikës shfaqet si një shpikje e jashtëzakonshme. Por kjo botë ka qenë, shumë herët, por ende e pashfaqur.
Njeriu, që e regjistroi Plini Plak dhe Funesi borgesianë janë struktura parake, ftillëzuese, njerëzore, shqimese, të sakta kurse bota e kompjuterave dhe kibernetikës janë një administrim teknologjik i shëmbëlltyrave të mëparshme. Një vërtetim, ose një konkretizim.
Por mbetet për t’u sqaruar edhe diçka. Vetë lidhja misterioze midis Plinit Plak dhe Borgesit. Nëse hamendësojmë se tek Plini Plak kishte shtegtuar shpirti i Borgesit (ende i palindur) ahere mund të bëjmë një simetri të tejdukshme për të thënë se shpirti i Plinit Plak mbas kaq shekujsh (mijëvjeçarësh) hyri tek Borgesi.
Verbimi i Borgesit e bëri të padebatueshëm më ekzistencën e sicilianit që shikonte në largësi të mëdha, kurse kujtesa e pallogaritshme e Funesit shpjegoi përfundimisht pse Plini Plak, ndonëse i vetëm, shkroi atë që nuk mund ta bënin mijëra e mijëra njerëz të ditur bashkë, dmth të krijonte “Natyralis Historiae”.
Teza se ajo që shkruhet më pas është një rishkrim i asaj që është shkruar më parë nuk është e kundërt dhe sfiduese me tezën se çdo gjë që mund të shkruhet në këtë lak kohor, në të tashmen e sotme të sinkretizmit të kohës dhe të hapësirës, nuk është gjë tjetër veçse një shkrim origjinal, i lashtë, ndoshta i fjalëpërfjalshëm në latinishten e dikurshme (që sot është një gjuhë e vdekur) me konotacione dhe modernitet semantik të pakrahasueshëm, që edhe Plinit Plak nuk i kanë shkuar kurrë ndër mend.
Por as Borgesit!(Durrës, qershor 1990)
DY VARIANTE TË MITIT TË ODISEUT
Varianti i parë: anija lundron në udhëtimin e pafund, por vetëm Odiseu mund që të shihte gjithçka, detarët e tij qenë të verbër.
Varianti i dytë: në lundrimin shekullor vetëm detarët nuk e kanë humbur aftësinë e të shikuarit, pra edhe të të arsyetuarit, dilemave dhe kujtesës, kurse Odiseu në timonin e anijes qe krejt i verbër, por autoritar dhe i papërkulur.
Të dy variantet ngjajnë asimetrike, të papërputhshme, por në thelb janë tautologjike!(Durrës, 7 mars 1991)
SA HERË JAM ZHYTUR!
Sa herë jam zhytur drejt fundit të detit! Grishje, lëvizje, ndjesi të shumëfishta! Plotëri Trinitare! Bota e Ajrit, Bota e Tokës dhe Bota e Ujit.
Jam zhytur për t’i përkitur çastshëm por dhe përgjithmonë Botës së Tretë, që është në zanafillë Bota e Parë. Uji e ka lindur më pas Ajrin dhe Tokën. Biokimia kozmike e Jetës dhe Vdekjes !
E universit dhe planetit tonë, i infinitit dhe përmasave !
Sa herë jam zhytur në funddetin e Adriatikut dhe të Jonit !
Peizazhet e fshehura si në një ëndërr haluçinante. Gjeografia sekrete pa harta.
Mendoni një kryevepër piktorike të mbuluar përjetësisht nga një perde e ngjyrës abstrakte të kaltër, e ngjyrës tiranike, gardiane të pashpirt, të paeliminueshme dot! Por ata që nuk janë zhytur asnjëherë as që mund të mendojnë shqisërisht. Sipërfaqja e detit është pafundësisht më pak se sa brendia e nënujshme.
Hapini sëndukët mbretërorë të deteve!
Brenda janë pajat dhe thesaret e paimagjinueshme! Brenda do të gjeni edhe skeletin tim me akualang mbas qindra vitesh, ritin mortor të kujtesës!
Sa herë jam zhytur!
Në fundin e detit imazhi i Atlantidës është si lëkura e një tigri kolosal, biblik, trofe e gjahtarëve (piratëve) të mendimit, qytetërimeve, kureshtjes së pafjetur për muzeun e imagjinatave të pakufishme, si materia që s’e kapërcen vetveten!
Shtrëngatat sipër dallgëve janë klithma e gjallë e tigrit të pamposhtur, të përjetshëm të nënujit!(Plazhi i Durrësit korrik 1999)
LABIRINTI
Labirinti qe përpara Tezeut.
Një ndërtesë mermeri e bardhë, hekzagonale, – gjashtë fasada shumë të larta, pa çati, vetëm në fasadën përballë kishte një portë të vogël, mbi të cilën qe gdhendur relievi i një koke demi.
Demi i shenjtë egjiptian Apis, mendoi Tezeu. Ç’kërkon këtu Apisi? Në Kretë? Pse vallë? Tezeu ndjeu një ligështi. S’kish fuqi ta arsyetonte këtë enigmë. Por çdo gjë e pakuptueshme ka megjithatë kuptim. Ah.
Gjashtë muret e mbërthyer me njëri tjetrin në një simetri këndore. Porta e vetme. E hapur. Tezeu qëndronte i shtangur duke mbajtur me njërën dorë shpatën prej bronzi dhe në dorën tjetër një top filli të mbledhur.
Disa metra larg tij qe Ariana, vajza e lidhur me zinxhirë në një kolonë të vetme dorike. Flija rituale e caktuar për Minotaurin.
Ajo kishte veshur një klamidë të thurur me fije të bardhë.
Kur u afrua Tezeu tek Ariana u mahnit me bukurinë e saj. Bukuria e barazon femrën me Zotat, mendoi Tezeu.
Ajo me zë të drithëruar i tha të tërhiqte fillin në fundin e klamidës dhe ta mblidhte. Kur të hysh në labirint për të mos humbur, vere fillin gjatë lëvizjes pas vetes, i pëshpëriti si në ethe Ariana. Me anë të fillit mund të rikthehesh, për të dalë nga porta e vetme. Vetëm kështu mund të shpëtosh. Vetëm kështu mund të dalësh i gjallë nga ngatërresa e përbindshme e labirintit. Vetëm kështu. Mos e harro! Ah.
Tezeu e tërhoqi fillin duke e bërë top dhe pëlhura e klamidës nisi të ç’thurrej ngadalë, kështu pëlhura humbiste pamjen e saj të dukshme duke zbuluar trupin krejt lakuriq të Arianës. Tezeu e pa trupin e saj. S’kishte mbathje nën vete. Krejt trup. Trup i përsosur.
Tezeu pa gjinjtë prej virgjëreshe, të kërcyera, kofshët, qimëzimin e zi dhe vijën e përsosur të seksit të saj. Po çuditërisht nuk ndjeu tërbimin e epshit. Trupi i Arianës qe art. Në art estetika e maskon seksin.
Dhe dashuria është formë e artit, arsyetoi i qetë Tezeu. Kjo është grishja e parë. Seksi është grishja e dytë. Ah.
Dielli shkëlqente me një dritë verbuese.
Vapë e tmerrshme.
Tezeu e zhveshi armaturën prej bronzi të zbukuruar me ar dhe argjend. Pjesët e armaturës dhe përkrenarja ranë përdhe, duke kumbuar çuditshëm.
Tani Tezeu, gjithashtu krejt lakuriq, mbante në duar shpatën dhe topin e fillit. Dy simbole të plotfuqishme, por edhe të rreme të Fatit.
U afrua tek porta.
Ndërtesa e labirintit e pambuluar sipër dritësonte nga Dielli.
Labirinti nuk kishte errësirë, hije.
Tezeu kishte menduar fillimisht se labirinti qe vetëm i tmerrshëm dhe se për të hyrë brenda i duhej të përdorte shumë pishtarë. Po nuk ishte kështu.
Labirinti s’kishte nevojë për ndriçim. Nganjëherë bota më e errët është e ndriçuar aq shumë sa vetëm në këtë ndriçim mund të kuptohej amshimi dhe fosilizimi i gjithçkaje të errët dhe misterioze.
Tezeu kapërceu lehtësisht pragun e portës.
Pa një korridor të dy mureve paralele që përfundonin gjithashtu me një portë të ngjashme.
Ngriti kokën.
Sipër pa fillin e përflakur mynxyrshëm.
Ju afrua portës së dytë. Ajo qe e mbyllur.
Kanata e portës qe prej dru lisi të fortë zbukuruar me pafka bakri të purpurt.
E shtyu por qe e pamundur ta hapte.
U përpoq disa herë. Pse s’hapet kjo portë e mallkuar ?
Ç’është kjo portë ?
Tezeu u rrëqeth nga një mendim i beftë. Të gjithë paskan gënjyer. Hyrja në labirint nuk ka ndodhur kurrë. Askush nuk e ka hapur portën e dytë, të mbyllurën, vetëm porta e parë e hyrjes qe e hapur.
Heronjtë e armatosur rëndë kanë ardhur tek labirinti.
Kanë hyrë në portën e parë e kanë ngecur në portën e dytë. Ky mision i dështuar (pa heroizma, pa gjeste, pa trille, madje pa vdekje) i ka lemerisur. Heronjtë pa asnjë akt heroik janë të neveritshëm, të përbuzshëm, të kotë. Ata e kuptuan se ishin robër në grackën më vulgare dhe indiferente. Ahere ata të çburrëruar nga një situatë e hiçtë, e turbullt vendosën të largohen nga labirinti, ndruan armaturat vezulluese me loshnikë barinjsh, ndryshuan emrat, prenë mjekrat dhe flokët dhe përhapën rreth vetes legjendën se heronjtë i kishte vrarë Minotauri i papërballueshëm, qenia mitike më e fortë, më e vrazhdë dhe më e pamëshirshme.
Aedët kënduan epet tragjike të sakrificave të heronjve. Kështu heronjtë u përjetësuan si heronj dhe përjetësimi i tyre qe një gënjeshtër e rëndomtë, e ulët dhe dinake. Ah.
Më mirë heronj se sa komediantë. Por për të mbetur heronj më mirë anonimë! Braktisja e identiteteve qe sekreti i heronjve të rremë. Turpi i tyre i fshehtë qe lavdia e tyre e dukshme. Kujtesa e miteve e kishte një mekanizëm: harrimin. Ah.
Tezeu e kuptoi të vërtetën me një qartësi sfilitëse, por edhe qesharake.
Labirinti qe një kurth enigmatik i kotësisë, talljes, moskuptimit.
Tezeu ndjeu një revoltë të brendshme. Kundër kujt? Ndaj vetes? Revolta është pakënaqësi ndaj vetes. Ose keqardhje dhe asgjë tjetër. Ndihej i mashtruar. Labirinti i mallkuar!
– Teze, Teze!
Ai dëgjoi zërin e Arianës.
Ktheu kokën nga ajo.
Trupi i saj qe mbuluar nga një djersë gati e artë.
Skulpturë e gjallë ari.
– Kujdes Teze! Majtas teje po afrohet Minotauri! Kujdes!
Tezeu u kthye majtas.
Dielli e shndriti majën e shpatës së tij dhe shpata dukej si një pishtar i ndezur.
Dyqind hapa më tej po afrohej një siluetë. Më në fund po vjen bisha gjysmë njeri dhe gjysmë dem. Më në fund. Ah, më në fund. Do të ndeshem me të. O do ta vras, o do të më vrasë. Kjo po është diçka e kuptueshme dhe reale, pra e vërtetë.
Sytë e Tezeut nga Dielli i fortë mezi e dallonin siluetën.
Duke u afruar përherë e më tepër Tezeut e pa turbullt.
Qe një djalë i ri, afro 25 vjeç.
Krejt lakuriq.
Flokët i kishte të verdha dhe të gjata mbi supet, kurse mjekra qe ose e rruar, as mungonte se ndoshta djaloshi qe qose.
Kishte sy të kaltër dhe një fytyrë të butë dhe të ëmbël. S’kishte asnjë armë në duar. Belbëzonte, ose këndonte me vete sipas një melodie të padëgjuar kurrë.
– Kush je ti, i klithi Tezeu i egërsuar.
– Unë s’jam ai që mendon ti se duhet të jem, ja ktheu me një zë gati gazmor plot mirësi djaloshi.
Ai s’ndjente as habi dhe as frikë.
Dukej miqësor, naiv dhe i paqtë.
– Mos je Lajmëtari i Minotaurit?
– Nuk jam asnjë lloj Lajmëtari. Aq më tepër nuk jam Lajmëtari i Minotaurit.
– Si kështu ?
– Se Minotauri nuk ekziston. Nuk ka ekzistuar kurrë. Asnjëherë.
– Si nuk ekzistoka Minotauri? Ç’po thua kështu?
– E di që po zhgënjehesh. Por më mirë. Qartësoju më në fund ! Ule shpatën, ose hidhe ! Askush s’të kërcënon. S’ke prej kujt të mbrohesh. Minotauri s’është, sepse s’ka qenë. Qetësohu! Si e ke emrin?
– Teze!
– Teze. Emër i bukur! Është tingëllues.
– Po ti?
– Ah, unë s’kam emër.
– Çdo njeri ka emër.
– Por ja unë s’kam. E pse më duhet emri? Në fakt edhe ata që kanë emra e dinë fare mirë se emrat nuk kanë rëndësi. Njeriu ekziston pavarësisht nga emri. Një qenie që s’ekziston si p.sh. Minotauri ka nevojë për emër. Madje për një emër sa më të frikshëm, pra edhe më të gënjeshtërt. Djaloshi ishte tani tri hapa përballë Tezeut.
Qe shumë i bukur.
Po me një bukuri femërore.
Këtë ndjesi e përforconin flokët që i valëviteshin.
Djaloshi pa trupin e hatashëm burrëror dhe muskuloz të Tezeut, fallosin e tij të madh, por të flashkët dhe u drodh.
– Mos humbim kohë, i klithi Tezeut. Eja ta çlirojmë vajzën nga zinxhirët përpara se të bjerë muzgu dhe të vijnë “Ato”!
– Cilat “Ato”?
– Çlirojmë njëherë vajzën e shkretë. Më pas do të të shpjegoj gjithçka. Mirë?
Shkuan të dy dhe thyen zinxhirët.
Të tre lakuriq, Ariana, Tezeu dhe djaloshi pa emër.
– Ejani me mua, këtu afër në breg është një shpellë. Ka edhe një burim të pijshëm. Të freskohemi nga kjo vapë prej vdekjeje.
Shpella qe e thellë.
Brenda saj kishte veshje dhe armatura heronjsh të hedhura, përkrenare dhe shpata të ndryshkura.
Kur u nisën drejt shpellës Tezeu i mblodhi edhe pjesët e armaturës së tij që përvëlonin nga nxehtësia e Diellit.
Sa hynë në shpellë Tezeu ja hodhi topin e fillit Arianës.
– A mund të thurësh tashmë me këtë fill veshjen tënde Ariana ?
– S’ka ç’më duhet më Teze, ja ktheu qetë ajo.
– Pse të duhej ky top me fill, e pyeti djaloshi pa emër Tezeun.
– S’di ç’të them. Fantazi! Frika për të hyrë në labirint. Filli mund të shërbente si shenjë për të mos humbur daljen.
– Vërtetë fantazi. Ose më saktë marrëzi.
Tek burimi i Shpellës e shuan etjen të tre.
Ahere djaloshi misterioz u tregoi gjithçka. Të kundërtën e legjendës.
Ndërtesën hekzagonale e kishte ndërtuar një arkitekt gjysmë i çmendur i quajtur Dedal, mbasi u kthye nga Egjipti, ku jetoi shumë vjet.
Arkitektët e famshëm të piramidave e përbuzën talentin minor të Dedalit. S’e përfillën. Madje e detyruan si skllav të mbartëte gurët e piramidave.
Por Dedali kishte si të gjithë njerëzit e rëndomtë ambicie të pakufishme.
Ai kuptoi se skulptura kolosale përpara piramidave qe enigma më e shenjtë e Egjiptit. Sfinksi personifikonte tërë universin e enigmave. Piramidat mund të ngrihen me forca të bashkuara dhe inteligjencë titanike. Pra të modelosh me gur hapësirat.
Enigmat e Sfinksit nuk i zbërthente dot askush. Inteligjenca qe e pafuqishme në këtë rast. Demi Apis qe kryehyjni egjiptiane, e tërëfuqishme, absolute.
Sfinksi kishte fytyrë femre. Kjo qe e pashpjegueshme. Ose dikur me kohëra shumë të vjetra kjo fytyrë femre e kishte patur një tjetër kuptim që më pas nuk e pati më.
Në Egjipt qe një sekt i fshehtë femrash që adhuronin Sfinksin.
Faraonët e ashpër dhe vizionarë kishin bërë të tërë përpjekjet për të zhdukur njëherë e përgjithmonë këtë sekt femëror. Por qe e pamundur.
Demi Apis qe simbol tërësor dhe i epërm i mashkullaritetit.
Sfinksi gjysmë grua dhe gjysmë luan simboli parak dhe absolut i femroritetit
Lufta e padukshme midis këtyre dy simboleve vazhdoi në shekuj.
Faraonët patriarkalë s’u lëkundën në pabesinë dhe krimet e tyre dhe në përbuzjen e paepur ndaj seksit matriarkal të Sfinksit.
Por ata nuk e dinin se Sfinksi qe simboli i sektit. Sfinksin e nderonin plot frikë sepse nuk e dinin të vërtetën e tij të substancës.
Për të shpëtuar nga shfarosja e plotë priftëreshat e sektit u arratisën me anije nga Egjipti në Ishullin e Kretës, kur ishulli ishte ende i pabanuar.
Organizuan edhe marrjen me vete të Dedalit, arkitektit të poshtëruar grek.
Në majën e Kretës Dedali e ndërtoi labirintin, ndërtesën gjashtëfaqëshe dhe gjashtëkëndëshe – pra heksagonin, një metamorfozë ideje të Sfinksit. Si hakmarrje ndaj arkitektëve mizorë të piramidave. Ç’ka përtej intelektit njerëzor? Asgjë! Por ja që Asgjëja e tmerron çdo arritje madhore të intelektit.
Labirinti ka portën e hapur që është fare kot, ose thjesht ndjellëse, thjesht mashtrim. Porta e dytë është e murosur përjetësisht. Sepse ajo realisht nuk mund të hapet dot.
Në fillim pjesëtarët e sektit që mbiquhen përherë “Ato” qenë disa qindra.
Ndërtuan përtej Labirintit banesat e tyre në thellësi të shkëmbit, ku jetojnë ende sot. Kanë mbjellë dru frutorë, vreshta, kanë koshere bletësh, nxjerrin vaj nga ullinjtë, kultivojnë thekrën, mbajnë bagëti, thurin rroba me avlëmend.
Qytetin e tyre nën mal e quajnë Sfinksfora.
Aty është Tempulli i ritualeve të tyre. Ritualet janë madhështia e sundimit të Femrave mbi Botën. I urrejnë burrat dhe çdo gjë mashkullor
Me urdhër të tyre Dedali e bëri kokën e prerë të demit Apis mbi portën e hapur. Më kupton? Kokën e këputur të Apisit egjiptian.
Me anë të lidhjeve që kishin me priftëreshat profetizuese në Dodonë dhe në Delf e përhapën idenë e mitit të përbindëshit Minotaur dhe të gjithë e besuan dhe e besojnë dhe gjithashtu edhe gjeneratat e ardhshme do ta besojnë padyshim.
Minotauri herë paraqitej me kokë demi dhe trup njeriu, dhe herë me kokë njeriu me trup demi. Në fakt është e njëjta gjë. Zëvendësime gjysmash. Një vërtitje poshtë lart.
Qëllimi qe i dyfishtë: tek agjentët e fshehtë të faraonëve të Egjiptit simboli (qoftë dhe i pjesshëm) i demit Apis largonte dyshimet ndaj ishullit të Kretës së largët, kurse tek popujt e tjerë të krijohej përfytyrimi i pashpjegueshëm i tmerrit duke e bërë Kretën një vend fatal.
U shpik dhe sjellja si trofe e përvitshme e virgjëreshave për Minotaurin.
Në të vërtetë virgjëreshat plotësonin numrin e priftëreshave të sektit që sot janë më pak se njëqind.
Kuptohet se pa riprodhimin seksual ky sekt grash do të zhdukej përfundimisht. Priftëreshat e Sfinksforas praktikonin dashurinë lesbike dhe masturbimin. Dhe kjo qe e mjaftueshme. Ose e vetëmjaftueshme.
Thuhet se Dedalin mbasi bëri Labirintin e vranë por kjo s’dihet mesiguri, dihet vetëm që në Kretë s’ka as varr as gjurmë më të Dedalit.
Kryevepra e tij mendore Labirinti gjeometrizonte figurën e tej-stërlashtë të Sfinksit. Porta e mbyllur metaforizonte një infinit portash të mbyllura të kuptimeve. Ja se çfarë stimulon në ëndërra përbuzja e padenjë.
Dedali kështu i tradhtoi meshkujt për hir të femrave.
Porta e mbyllur qe vagina e mbyllur përjetë e priftëreshave të Sfinksforës.
Kjo qe historia e pabesueshme që u tregoi djaloshi Tezeut dhe Arianës.
– Po si ka mundësi që ti një mashkull jeton këtu dhe u shërben këtyre priftëreshave të çmendura, e pyeti befas me zë të lartë Tezeu. Ra një heshtje e rëndë. Djaloshi (epo djaloshi konvencional) u nguros. Ai tha:
– Unë nuk jam mashkull!
– Po ç’je ti?
– Unë nuk jam as femër!
– Si ka mundësi?
Ai u afrua në hyrjen e shpellës.
U ekspozua përpara syve të Tezeut dhe të Arianës.
Ahere ata panë se gjinjtë i kishte prej femre, jo shumë të mëdha dhe të dukshme, por sidoqoftë jo gjoks të vërtetë mashkulli, midis kofshëve mezi i dukej një lloj organi i vockël mashkullor, i atrofizuar.
– Një Hermafrodit – thanë të habitur me një zë Tezeu dhe Ariana.
– Po, një Hermafrodit. Ky është fati im. S’kam fat tjetër. Ju ndihmova të dy juve për shkak të karakterit tim të dyfishtë. Pjesa prej femre e imja ndjeu mëshirë për Arianën, pjesa prej mashkulli nderim për ty Teze!
– Ç’do të bëjnë “Ato”? Mos hakmerren?
– S’e besoj. “Ato” i ka zënë pleqëria. Dhe skleroza. S’janë më të fuqishme dhe dyshuese si dikur. Do t’u them se nuk e kanë sjellë këtë vit virgjëreshën e centaurit, taksën mitike. Në daç të më besojnë në daç të mos më besojnë.
Dielli po bëhet gati të perëndojë.
Poshtë bregut është varka me vela. Ikni, largohuni nga Kreta. S’kam frikë aspak se ju e dini të vërtetën. Shumica nuk e di dhe s’ka për ta ditur.
Vitin tjetër do ta sjellin patjetër një virgjëreshë të re. Kështu do të vazhdojnë. Deri sa priftëreshat do të shuhen të gjitha dhe unë gjithashtu si Hermafroditi i fundit i botës.
Ariana dhe Tezeu u veshën me armatura luftarake.
U përqafuan me Hermafroditin dhe panë në sytë e tij lot.
Lot, lot gati të pafundmë.
Hipën në vaskë, ngritën velat.
Era po i largonte nga ishulli.
Dielli ende s’po perëndonte.
Donte edhe pak.
Befas u panë sy më sy.
U puthën me vrull të paparë me përkrenaret në koka.
S’kishin kohë të zhvisheshin.
U rrëzuan mbi varkë dhe bënë një seks të paimagjinueshëm, të çmendur, plot klithma rrëqethëse.
Në kulmin e orgazmave Dielli u zhduk në horizont dhe mbi botë pllakosi një errësirë e thellë, e pazakontë, e amshuar, pra edhe e pafund në shekuj të shekujve !
Nuk ekzistonte më as bota, as deti, as qielli, as priftëreshat e nëmura, as Hermafroditi, as Minotauri, as Sfinksi, as emrat e tyre Teze dhe Ariana, asgjë tjetër. As koha, as hapësira. As realiteti, as miti.
Ata ishin thjesht Mashkulli dhe Femra.
Pas tyre zanafilla e vetë Universit, sendeve dhe gjallesave.
Plazhi i Durrësit, 3 korrik 1999
KAQ SHKURT, KAQ I PAFUND
(Nga Baudelaire tek Migjeni)
Dy imazhe gati të njehsueshme, pra deri diku dhe paralele.
Charles Baudelaire dhe Migjeni.
I pari tek proza poetike “Loloja dhe Venera”: “Parku i gjerë shtrihet si i zalisur përpara syrit përvëlues të Diellit… mua më zënë sytë një qenie të pikëlluar.
Rrëzë një statuje të një Venere kolosale, një nga ato lolot e rremë, një nga ata bufonët që e kanë për detyrë t’i bëjnë të qeshin mbretërit, kur u qepen keq Brerja në ndërgjegje, apo Mërzia, i pispillosur me ngjyra të ndezura, por edhe qesharak, që ka mbi kokë një kapele me brirë dhe me zilka, i mbledhur kruspull para piedestalit, i ngre sytë e mbushur drejt Hyjneshës së pavdekshme të Dashurisë dhe të Bukurisë.
Sytë e Lolos thonë:
– Jam qenia njerëzore më e fundit dhe më e vetmuar, e mbetur pa dashuri, pa miqësi, madje qëndroj më poshtë sesa kafsha më e pazhvilluar. Megjithatë edhe unë jam krijuar për të kuptuar dhe për ta ndjerë Bukurinë e pavdekshme!
Ah, Hyjneshë, vere dorën në zemër për trishtimin dhe për ankthin tim!
Por zemërgurta Venerë, indiferente, me sytë e saj prej mermeri s’dëgjon asgjë dhe nuk dihet se çfarë shikon në largësi.”
Kjo prozë u botua në 1857.
Më 1934 Migjeni boton prozën shumë të çuditshme “Novelë mbi krizën”.
Përfytyron një vend pa koordinata gjeografike dhe kohore. E quan “Shteti X”. Ka trazira të llahtarshme midis të pasurve dhe të varfërve. Të papajtueshme! Ah, Marksi! Por revolucioni mund të klonohet! Po si? “Përpjekjet e shumta, me rryma të ndryshme, të kundërta, të bazueme në Ungjill, në humanitet, në instinkt, në violencë a në ndoj utopi tjetër nuk mund të bijshin aq shpejt në godi. Shkenca me karakter ekonomik, teknika, mekanika nuk u kqyrshin me sy të mirë në mbledhjet e Shtetit X, – arësyeja ishte se ato qenë një shkak i fortë i krizës së tashme, e cila, tashti, si një polip po thith e po shterr trutë e Parisë. Poshtë e përpjetë, djathtas e majtas, në fund të fundit ra vendimi. U gjet një kompromis. O kompromis, fëmi bastard i të gjitha mbledhjevet! Të dalme dredhurake!
Vendimi i Parisë së Shtetit X ishte ky: me anë të artit të çdollojshëm të nënshtypen ndjenjat e të gjithë nënshtetasvet të Shtetit X, si të varfërvet ashtu dhe të pasurvet… Për një kohë të shkurt shndroj faqen Shteti X.
Arti i frymëzuem dhe i punuam pas recetave të Parisë, shndroi Shtetin X në një muzeum artistik. Ishte triumfi i recetës! Ose triumf i artit me qëllim! E qëllimi u mrrinte dalngadalë por me siguri. Kurse shndrroi faqen Shteti X zunë të shndrrojnë trajtat dhe shpirti i nënshtetasve. Shpirti, dikur pëllumb, ishte bam skyfter, tash u ba prap pellumb. Sidomos shumë kish bamë për çashtjen skulptura. Veprat, që paraftyrojnë të gjitha dashuninat e botës, u gjindshin në çdo skaj, ku përparandej u mblidheshin lypsat për t’organizue shoqata vjedhcash dhe terrori. Ç’e ndryshim ideal!
Tash lypsat, të zbemë nga úja, me supa të mprehtë e kërçikë të ndytë përjashta, rrijnë në podium të monumentavet, dhe rrijnë pa bamë kurrfarë lëvizje kundërshtimi.
Aty rrijnë gjith’ ditën; kur vjen nata, futen nëpër zgavrrat e monumentavet dhe andrrojnë begatinë shpirtnore. E kur zbardh mëngjesi, një nga nji – porsi Sharl-Shaplini tragjiko-komik – çohen nga gjini i monumentavet, hapin gojën, shtrijnë duert’ e kambët, dhe ulen në podium për ta çue gjith’ ditën në enerci të plogët në inerci të plogët.
As nuk hajnë, as nuk pijnë – ushqimi i tyne asht bukuria e monumentavet.”
Teksti i Baudelaire-it është një ftillesë.
Statuja e Venerës dhe një Lolo përballë.
Migjeni e ka lexuar. Padyshim. Kuptohet.
Migjeni imagjinon një utopi negative: Shtetin X. Përpara … Zamjatinit, Orwell-it dhe Huxley-it. Një projekt si anti-projekt.
Paria e Shtetit X janë paradhoma për Qenien Supreme të Zamjatinit, të quajtur Benefektori, për Big Brother-in orwell-ian, apo për konvejerët fordistë të Huxley-it.
Lufta marksiste e klasave, dhuna (revolucioni), doktrinat ungjillore (teologjizmi shterp universal), loja e instinkteve (Frojdi) metaforizohen me ironi si utopi.
Ah Utopitë e Mëdha!
Ah ideologjitë e çmendura!
Nietzsche-i e mohoi krishterimin për ta zëvendësuar me estetikën shpëtimtare për njerëzimin.
Kjo tezë e Nietzsche-s e entuziazmoi Migjenin, por në formën sëprapthi. Si kundërshtim perspektiv. Kjo zanafilloi Shtetin X.
Migjeni parandjeu artin doktrinar, ose doktrinën e artit totalitar. Kjo i çon në zgrip tmerrin dhe makthin!
Ja çfarë zbuluesi faustian është Migjeni!
Loloja i Baudelaire-it i përgjërohet statujës së hyjneshës Venera (idea se Bukuria dhe Dashuria e shpëtojnë botën) por Venera është boshësia e simbolit.
Migjeni e shfrytëzon këtë ikonografi. Ai shkruan: “Derisa një ditë, në podium të një monumenti që parafytyron gruan me shtatzënë, një laps dhe nji lypse lindin nji djalë. (Ma vonë legjenda theshte se u lind nga monumenti me shtatzanë.)
Ky djalë është imazhi migjenian që shkatërron imazhin e Lolos së Baudelarie-it.
Ai nuk lutet.
Nuk përgjërohet.
Ai u rrit nga urrejtja. Një mëngjes ky ikonoklast i shkatërroi tëra monumentet, artin e rremë muzeor të Shtetit X
Pra, vetë Shtetin X.
Pakufishmëria e këtij akti mendor (e ç’është revolucioni i dhunshëm?) nuk matet dot. Hitlerizmi i pllakatave. Zhdanovizmi i letërsisë. Analiza e Hanah Arendit për totalitarizmin. Shtetet totalitare qenë realë.
Shteti X migjenian dukej (ngjante) si hipotetik, (por jo si republika platoniane e kuajve të Jonotan Swiftit.)
Në Shtetin X nënshtetasit eksperimentalë (oh, ç’kavie laboratori!) “as nuk hajnë, as nuk pijnë – ushqim’ i tyne asht bukuria e monumentavet”
Deliri i Mallarme-së. Kulla e Fildishtë
Utopia e Politikës si Utopia e Arti
Teksti i Migjenit është kaq i shkurtër.
Njëkohësisht kaq i pafund!
Tiranë, 2010
Pershendetje Moikom!Ide e bukur kjo ,qe Prometeu shpiku dhe shkrimin ,pa ia mohuar autoresine e zjarrit! ,sepse;
Prometeu nuk “vodhi” zjarrin ,per ti marre zotit pushtetin
por ja dha ate njerzimit,qe ta kete shtyse te zhvillimit,
begatis e perparimit!
Te pergezoi per shkrimet e tua me vlere!
Fatmir Xhamallati
……Por nji dite,nji mengjes,
duke ecur shume serbes,
kjo shqiponja ogurzeze,
erdh e ndali si perhere
dhe ish gati qe tia nxjerre’
zemren trimit nga kraharori;
nji shperthim nji shkrepetime,
doli jashte si vetetime
dhe shqiponja flake mori
nga ky zjarr kraharori;
u perflak cdo gje per rreth,
gur e hekur ,tok e qiell
dhe pastaj cdo gje u nxi!
shkemb e shpelle u bene hi;
Vetem, fill ne hapesire
shpirti i trimit fluturoi
shpirti i paster,shpirti i lire
i atij trimit guximtar,
Prometeut legjendar!
Fatmiri
Kjo nuk eshte as art,as shkence.Kjo eshte semundje.
Demo!
Qeresohu!
Cfare te shqeteson?!