Zvicra: një ishull në mes të maleve?

Me një diferencë të ngushtë prej 19 mijë votash (50,3% të votuesve), nëpërmjet një referendumi kushtetues zhvilluar të dielën e shkuar, zvicerianët vendosën të ndryshojnë rrënjësisht politikën e emigracionit në shtetin e tyre. Tanimë Ligji Themeltar i Konfederatës Helvetike, do të parashikojë një nen të ri (121a) i cili do rivendosë rregullin e kuotave vjetore. Si rrjedhojë Konfederata, çdo vit, do duhet të caktojë se sa punëtorë të huaj do mund të kalojnë ligjërisht kufirin në funksion të “interesave globale të ekonomisë zviceriane” duke respektuar “principin e preferencës për zvicerianët”. Me fjalë të tjera, këtej e tutje, do jetë tregu i punës ai që do kushtëzojë tavanin vjetor të emigrantëve: vetëm nëse oferta vendase nuk do jetë e mjaftueshme, atëhere do pranohen shtetas të huaj.

Kjo risi, që në pamje të parë duket logjike në një kohë krize, rrezikon të djegë të gjitha urat ekonomiko-tregtare dhe të përmbysë raportet Zvicër-BE, duke fshirë papritur rreth 15 vite bashkëpunim intensiv dypalësh. Efekti “domino” është real sipas mekanizmit të mëposhtëm. Referendumi i miratuar pak ditë më parë nuk dallon midis “të huajve”: italianët, gjermanët apo francezët do trajtohen njëlloj, si përshembull, shqiptarët. Në këtë mënyrë Konfederata do jetë e detyruar të tërhiqet nga tratakti me BE-në (firmosur në 1999-tën dhe ratifikuar me referendum në 21 maj 2000) që parashikon lirinë e qarkullimit, punësimit dhe banimit të shtetasve të Bashkimit Europian në Zvicër (aktualisht më shumë një milion) dhe anasjelltas (rreth 450 mijë). Por nëse kjo ndodh, nëpërmjet klauzolës së ashtuquajtur “gijotinë”, do shfuqizohen, ose së paku rinegociohen, edhe 17 marrëveshje të tjera ekonomike, juridike dhe sociale të ratifikuara në përiudhën 1999-2005. Mallrat e eksportit zvicerian do mund të taksohen përsëri në gjithë zonën e BE-së, do mund të ndërpritet liberalizimi i transportit, do mund të ndërpritet bashkëpunimi akademik me ngrirjen e programit të shkëmbimit universitar “Erasmus”, dhe kështu me radhë. Siç deklaroi Ministri i Ekonomisë gjerman, Wolfgang Schauble, “ky është një vendim që do t’i krijojë shumë vështirësi Zvicrës, në shumë fusha. Duhet që pushtetarët zvicerianë ta kenë mirë parasysh”. Më shumë sesa një koment, tingëllon si një paralajmërim.

Mbrojtja legjitime e punëtorëve vendas nga emigrantët italianë (65 mijë), francezë (145 mijë) apo gjermanë (57 mijë), vendos në pikëpyetje shumicën e raporteve dypalëshe me partnerin ekonomik kryesor të Konfederatës. Ndërmarrjet helvetike rrezikojnë të mos kenë më akses të lirë në një treg prej 200 milionë konsumatorësh si ai i BE-së duke transformuar një masë ligjore në dukje favorizuese për qytetarët zvicerianë në një pengesë të kushtueshme për gjithë ekonominë e vendit.

Nuk dua të hyj në motivacionet politike të këtij referendumi, edhe sepse dinamikat e brendshme të Konfederatës janë aq të ndërlikuara saqë vetëm një zvicerian (qoftë ai me origjinë italiane, gjermane apo franceze) do mund t’i shpjegonte. Personalisht mendoj se edhe për shtetin historikisht më neutral të botës perëndimore, globalizimi i ekonomisë nuk lejon më që mbyllja e kufijve të përcjelli begati. Kam përshtypjen se 15 vite ndërlidhjesh me Bashkimin Europian nuk mund të zhduken me “një të rënë lapsi”, ose më saktë me shtimin e një neni në kushtetutë. Ndoshta edhe vetë Zvicra nuk mund t’ia lejojë më vetes të mbetet ishulli i fundit në mes të maleve.

* PhD – “E Drejta Kushtetuese Italiane dhe Europiane” – Verona, Itali.