The Guardian: Shqipëria po bën përparim në betejën për të luftuar korrupsionin dhe për të përmirësuar imazhin e saj

Në Shqipëri, korrupsioni ka qenë prej kohësh pjesë e jetës së përditshme. Njerëzit flasin që për marrjen e një shërbimi në spital duhet të paguash mjekun për të marrë trajtimin më të mirë, ose për të shkuar në zyrën e regjistrimit të pasurive të kërkohet të paguash një “taksë” ekstra për të shpejtuar gjërat.

Kjo kulturë e ryshfetit nuk ka prekur vetëm shoqërinë nga qasja në shërbime jetike, por ka dëmtuar edhe imazhin ndërkombëtar të Shqipërisë. Në një studim të vitit 2011, Zyra e OKB-së për Drogën dhe Krimin (UNODC), raportoi se shtetasit shqiptarë rendisin korrupsionin si problemin e dytë më të rëndësishëm pas papunësisë.

Dalja nga diktatura e Enver Hoxhës, ku ishte një nga vendet më të izoluara në botë për dekada të gjata, vendi ballkanik i 2.8 milion njerëzve ka luftuar për t’u marrë me korrupsionin dhe krimin e organizuar.

Kur ai mori detyrën në vitin 2013, kryeministri Edi Rama, ish-kryetari i bashkisë pompoz i cili mbikëqyri rilyerjen e ndërtesave gri të periudhës komuniste të Tiranës, e bëri atë një përparësi për të luftuar korrupsionin dhe për të përmirësuar pozitën ndërkombëtare të Shqipërisë.

Reformat e qendrës së majtë të qeverisë së koalicionit janë fokusuar në përmirësimin e sistemeve administrative, zbatimin e sundimit të ligjit,  duke e bërë më të lehtë për njerëzit që të raportojnë korrupsionin.

Shkurtin e kaluar, qeveria langoi një portal në internet kundër korrupsionit për të lejuar qytetarët anonimë të regjistrojnë rastet e praktikave të paskrupullta. Faqja e internetit mbulon 12 fusha kyçe, duke përfshirë policinë, shëndetin dhe doganat.

Që atëherë, 6840 raporte janë në Anglisht. Shumë nga këto përfshijë ankesa për shërbimin e dobët, por 777 raste kanë të bëjnë direkt me akuzat për korrupsion, ku 35 denoncime i janë referuar prokurorisë.

Rama këmbëngul se reputacioni i dobët ndërkombëtar i Shqipërisë është i bazuar në stereotipe të ekzagjeruara dhe jo të vërteta, por pranon se lufta kundër korrupsionit është çelësi për të ndryshuar perceptimet. “Për të përmirësuar imazhin e një vendi, së pari ju duhet të ndryshoni vetë vendin,” thotë ai. “Unë besoj se korrupsioni bëhet alternativa kur një qeveri nuk është në gjendje për t’i shërbyer qytetarëve të saj në mënyrë transparente dhe efikase. Pra, ne kemi për të modernizuar, dhe modernizimi është reformë.

Një tjetër program anti-korrupsion përfshin mesazhet me tekst që janë dërguar për qytetarët për të pyetur nëse ata kishin për të paguar një ryshfet kur marrin trajtim në spitalet shtetërore.

Skema, e drejtuar nga Ministria e Shtetit për Çështjet e Pushtetit Vendor dhe i mbështetur nga Banka Botërore, ka nisur në mars dhe ka arritur më shumë se 33.000 njerëz, ku rreth 20% e të cilëve kanë dhënë reagime.

“Mjekët janë gjithmonë me vonesë dhe korrupsioni vazhdon si gjithmonë. Pa ju dhënë paratë, askush nuk kujdeset për ju, ” tha një person. Një person tjetër, i cili kishte shkuar në një spital në qytetin e Durrësit, ka qenë më pozitiv: “Unë kam qenë në spital më parë, por këtë herë ju mund të ndjeni ndryshim. Askush nuk ka kërkuar për një dhuratë. ”

Banka Botërore ka mbështetur më parë një program të ngjashëm në Pakistan.

“Besimi i ulët në qeverisje çon jo vetëm në mjetet joformale të marrjes së shërbimeve dhe më pak vullnet për të paguar taksat, por ajo gjithashtu çon bë uljen e burime për qeverinë për të ofruar shërbime publike, duke kompletuar një cikël vicioz të mosbesimit dhe korrupsionit,” shkruan në blog Jana Kunicova dhe Zubair Bhatti, ekspertët e sektorit publik në Bankën Botërore. “Duke aktivizuar mbledhjen e informatave nga qytetarët dhe duke i përdorur ato për veprime menaxhimi, ky cikël vicioz mund të prishet”.

Në anketën e saj të vitit 2011, Kombet e Bashkuara raportonin se mesatarisht 28.3% të shqiptarëve të moshës në mes 18 dhe 64 vjeç ishin ekspozuar, drejtpërsëdrejti ose tërthorazi, në një eksperiencë të ryshfetit me një zyrtar publik në vitin e kaluar. Por vuri në dukje se rreth 30% e ryshfetit të paguara janë ofruar në të vërtetë nga vetë qytetarët.

Shqipëria, e cila renditet e 110 nga 175 vende në indeksin e korrupsionit të Transparency International për vitin 2014, bashkohet në listën e vendeve të tjera duke përdorur internetin për të goditur korrupsionin, ose nëpërmjet “evidentimit dhe qortimit “.

Programi i Zhvillimit të Kombeve të Bashkuara (UNDP) është mbështetur në sfidën e anti-korrupsionit në Shqipëri. Vendi, i cili iu dha një objektiv në Sfidën e Zhvillimit të Mijëvjeçarit për qeverisje të mirë, tani po piloton treguesin e qeverisjes e qëllimeve të reja të zhvillimit të qëndrueshëm, i cili përfshin prioritetet e zhvillimit deri në vitin 2030.

Midis qershorit dhe dhjetorit 2014 projekti u fokusua në identifikimin e indikatorëve të rëndësishme për Shqipërinë. Faza e dytë, e cili përfundoi në shtator, do të zbatojë sistemet për matjen e indikatorëve.

UNDP thotë se Shqipëria pranon se reformat në qeverisjen e mirë janë thelbësore në qoftë se vendi do që të arrijë anëtarësimin në Bashkim Evropian. Shumë shqiptarë janë optimistë se pranimi vitin e kaluar si një vend kandidat për anëtarësim shënon një fillim të ri për vendin ish-komunist.

“Treguesit e qeverisjes janë shumë të rëndësishme për integrimin e Shqipërisë në BE dhe për forcimin e sundimit të ligjit,” tha Koordinatorja e Përhershme e OKB-së, Zineb Touimi-Benjelloun. “Kontrollimi i korrupsionit dhe përmirësimi i qeverisjes së mirë do të mbetet një sfidë këtu, por duke qenë një vend pilot, ka provuar të shërbejë si një katalizator për qeverinë për të ngritur sisteme të përshtatshme dhe për të përmirësuar ofrimin e shërbimeve.”

Pas fazës së parë të projektit pilot, rreth 20 tregues janë propozuar dhe do të grupohen në tri fusha të synuara: përmirësim në qeverisje për të përmbushur standardet e BE-së deri në vitin 2030; ofrimi të shërbimit më të mirë, me një fokus në ujë, energji elektrike dhe tokës; dhe përmirësimin e performancës ekonomike, duke përdorur investimet e huaja direkte, si një masë.

Rama beson se qeveria e tij është duke ecur në drejtimin e duhur. “Shqipëria vuajti për shumë vite nga mungesa e reformave dhe politikave të bëra keq,” tha ai. “Ne kemi treguar që ne mund të bëjmë ndryshime pozitive, por, natyrisht, ne nuk kemi zgjidhur të gjitha problemet e vendit ende. Çdo muaj, ne kemi diçka të rëndësishme për të planifikuar që të ndodhë dhe, në më pak se dy vjet, ne jemi patjetër atje ku unë kisha shpresuar që ne do të ishim. “